სურნელის ქიმია: რატომ გვიყვარს ან გვძულს ზოგიერთი სუნამო
რატომ მოგვწონს ან არ მოგვწონს ზოგიერთი სუნამოს სურნელი? სუნამო ერთ-ერთი მოკლე გზაა ჩვენი განწყობის გასაუმჯობესებლად. მიზეზი, რის გამოც სურნელმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს ჩვენზე, არის ის, რომ როდესაც შევიყნოსავთ არომატს, ის პირდაპირ მიდის ტვინის ყნოსვის განყოფილებაში, რომელიც ცნობილია როგორც ყნოსვის ბოლქვი. აქ ხდება სურნელის დამუშავება და მისი მახასიათებლების შესახებ ინფორმაცია ლიმბურ სისტემას გადაეცემა. ლიმბური სისტემა თავის ტვინში არსებული სტრუქტურების ერთობლიობაა, მათ შორის ამიგდალა და ჰიპოკამპი, რომლებიც დიდ როლს თამაშობენ ჩვენი განწყობის, მეხსიერების, ქცევისა და ემოციების კონტროლში.
სუნამო არის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი საშუალება ინდივიდუალობისა და უნიკალურობის გამოსახატავად. სუნამოებს აქვთ უნარი დაიპყრონ ჩვენი გრძნობები და მოგონებები, გამოიწვიონ სხვადასხვა ემოციები და ასოციაციები. ჩვენ მოგვწონს ზოგიერთი სურნელი და არ მოგვწონს სხვები. Რატომ ხდება ეს? არსებობს მრავალი ფაქტორი. პირველ რიგში, ეს არის თითოეული ადამიანის ინდივიდუალური პრეფერენციები და გემოვნება. თითოეულ ჩვენგანს აქვს საკუთარი ასოციაცია გარკვეულ სურნელებთან – ზოგს უყვარს ტკბილი და ხილის სურნელი, ზოგს ურჩევნია ხის და პიკანტური ნოტები. გარდა ამისა, ჩვენი არომატების აღქმა დამოკიდებულია ჩვენს განწყობაზე, ემოციურ მდგომარეობაზე და ფიზიოლოგიურ მახასიათებლებზეც კი.
მაგალითად, თუ ჩვენ გვაქვს წარსულის გარკვეული სურნელის უარყოფითი გამოცდილება, შეიძლება დავიწყოთ მისი ასოცირება უსიამოვნო მოგონებებთან და, შესაბამისად, თავიდან ავიცილოთ იგი. თავად არომატის ბუნება ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. ზოგიერთ სუნამოს აქვს განსაკუთრებული ხიბლი და სიღრმე, ისინი შეიძლება იყოს რთული და მრავალწახნაგოვანი, იხსნება თანდათანობით და იცვლება კანზე მთელი დღის განმავლობაში. ასეთი სუნამოები, როგორც წესი, ფასდება მათი უნიკალურობისა და ორიგინალურობის გამო. ზოგიერთი სუნამო შეიძლება იყოს უფრო პრიმიტიული და პირდაპირი, გაიხსნას ყველა ნოტი ერთდროულად და არ დატოვოს ადგილი შემოქმედებისთვის.
ლიმფური სისტემა ცნობილია როგორც ტვინის “პრიმიტიული” ნაწილი. ეს განმარტავს, თუ რატომ შეიძლება სუნმა დაუყოვნებლივ გამოიწვიოს დეტალური მეხსიერება ან ძლიერი ემოცია და იყო ჩვენი გადარჩენის განუყოფელი ნაწილი. ყნოსვას შეუძლია სპონტანურად დააბრუნოს დიდი ხნის დავიწყებული მოვლენები, რაც აჩვენებს, თუ რამდენად ძლიერი შეიძლება იყოს ჩვენი გრძნობები. წარმოიდგინეთ, შვებულებაზე ხართ ჰავაიზე და გარშემორტყმული ხართ ჟასმინისა და გარდენიის ყვავილების ნოტებით. შემდეგ აიღებთ ჩვენს Wailea Gardenia-ს სურნელოვან სანთელს და აშკარად დაბრუნდებით იმ ადგილას და დროს. მოულოდნელად იგრძნობთ, რომ ისევ ქვიშაზე ხართ, ხელში პინა კოლადა და გარშემორტყმული გარდენიის ყვავილებით; სიმშვიდისა და ბედნიერების ტალღა მოგაწვებათ. არომატებს შეუძლიათ გამოიწვიონ კონკრეტული ემოციები, რომლებიც ხშირად დაკავშირებულია კონკრეტულ გამოცდილებასთან.
“წინასწარ შეუძლებელია იმის ცოდნა, თუ როგორი სურნელი ექნება სუნამოს, როცა ის თქვენს კანს შეეხება, ამბობს რუთ სატკლიფი, ნიუ-იორკში, Coty Beauty-ის მარკეტინგისა და სუნამოების დიზაინერი. ”ჩვენ ყველა ინდივიდები ვართ”, – განმარტავს ის. ”ასე რომ, ეს დამოკიდებულია თქვენს დნმ-ზე, თქვენი კანის pH ბალანსზე და მასში ცხიმის შემცველობაზე, დიეტაზე და სხეულის ტემპერატურაზე; ზოგიერთი არომატი უბრალოდ ვერ შეეწყობა თქვენი სხეულის ქიმიას. ეს არის მთელი რიგი ფიზიოლოგიური ფაქტორების კულმინაცია, მათ შორის არის ჩვენი სხეულის საოფლე ჯირკვლები, რომლებიც მგრძნობიარეა ჰორმონებისა და სტრესის მიმართ. დაამატეთ ამ ფაქტორს სიგარეტი, მედიკამენტები, მენსტრუალური ციკლი და სხვადასხვა ჰორმონები, ამბობს დოქტორი დერმატოლოგი ლიზა კელეტი. ჩემგან მე ასევე დავამატებდი საკვების ფაქტორს: სანელებლებით შეზავებული, ცხარე საჭმელი ასევე იძლევა სპეციფიურ სურნელს.
შესაძლებელია ციტრუსებისა და ხილის ნოტებს, როგორიცაა მანდარინი, გუავა და პაპაია, ჰქონდეს “გაფუებული, ცხიმიანი სუნი”, – ამბობს სატკლიფი, ხოლო თბილი, ხის, მუშკის ნოტები, როგორიცაა ვანილი, ქარვა, კედარი, სანდლის ხე და მუშკი. კარგად იმუშაოს სხეულის ქიმიასთან. „მუშკის მსგავს ინგრედიენტებს ტყავის სუნი აქვს და ხშირად გამოიყენება იმაში, რასაც პარფიუმერები „რბილ ტყავის აკორდს“ უწოდებენ“, – ამბობს უილ ენდრიუსი, ლონდონის Proctor & Gamble Prestige-ის სუნამოების მეცნიერი. „ისინი ხელს უწყობენ სუნამოს უკეთესად შერწყმას კანთან და იყვნენ უფრო მდგრადი“. მაგრამ მაშინაც კი, თუ სუნამო იდეალურად ემთხვევა თქვენს დნმ-ს, შედეგი გარანტირებული არ არის.
სურნელი არის რაღაც შინაგანი, განმარტავს ენდრიუსი, ასე რომ, ჯერ კიდევ არსებობს შანსი, რომ არ იგრძნოთ ვარდების სურნელი. იმის წყალობით, რასაც მეცნიერები უწოდებენ თქვენს ყნოსვის ფსიქოლოგიას, თქვენს ასაკს, პიროვნებას, კულტურას, გარემოს, გამოცდილებას და განწყობას ასევე შეუძლია გავლენა მოახდინოს სუნის აღქმაზე. „ყველაზე უვნებელი სუნიც კი ხდება უსიამოვნო, თუ ის გვახსენებს უსიამოვნო გამოცდილებას“, – წერს მეცნიერი და ავტორი ევერი გილბერტი თავის წიგნში „რა იცის ცხვირმა: მეცნიერება ყნოსვის შესახებ ყოველდღიურ ცხოვრებაში“. ქიმიის გაკვეთილი, ან საყვარელ ადამიანს, რომელმაც დაგვტოვა, სავარაუდოდ უარყოფითი რეაქცია გექნებათ. „შეიძლება თავი უხერხულად იგრძნოთ, თუ სურნელი ძალიან ძლიერია თქვენი პიროვნებისთვის“, დასძენს ენდრიუსი. ადამიანები რთული არსებები არიან და ფსიქოლოგია დიდ როლს თამაშობს იმაზე, მოგწონს თუ არა სურნელი.
