სუნამოს წარმოშობა: როგორ დაიბადა სურნელების მაგია

სუნამოს წარმოშობა და მისი ისტორია გაცილებით ადრე იწყება, ვიდრე პირველი ქალაქები, დამწერლობა. კაცობრიობა სურნელებს მანამ შეხვდა, სანამ გრძნობებზე საუბარს ისწავლიდა – შესაძლოა, სურნელები ჩვენი პირველი ემოციური ენა იყო. დღეს სუნამო ფუფუნება კი არა, თვითგამოხატვის ფორმაა. ზოგი მსუბუქ, ჰაეროვან კომპოზიციებს ირჩევს, ზოგი თბილ, მდიდარ ნოტებს, ზოგი კი ბავშვობის, მოგზაურობის ან საყვარელი ადამიანის სურნელს გვახსენებს. თანამედროვე პარფიუმერია ბუნებრივ ესენციებს, სინთეზურ მოლეკულებს და რთულ ტექნოლოგიებს იყენებს. მაგრამ არსი იგივე რჩება, რაც ათასობით წლის წინ იყო: სურნელი გვეხმარება გამოვხატოთ ის, რისი სიტყვებით გადმოცემაც ზოგჯერ რთულია.

როდესაც ცეცხლი პირველად სურნელთან ერთად ლაპარაკობდა

მრავალი ათასწლეულის წინ ადამიანებმა შემთხვევით აღმოაჩინეს, რომ ფისების, ფოთლებისა და ბალახების კვამლი ტკბილ, მდგრად არომატს ასხივებდა. უძველესი ხალხისთვის ეს უბრალოდ სასიამოვნო შეგრძნებაზე მეტი იყო – სურნელი რაღაც საიდუმლო, ძლიერი და არაამქვეყნიურის ნიშანი გახდა. ასე გაჩნდა პირველი რიტუალური მოწევის ნარევები, რომლებიც შეიქმნა არა სილამაზისთვის, არამედ უმაღლეს ძალებთან კომუნიკაციისთვის. სურნელი გამტარი იყო: ის ასუფთავებდა, იცავდა და აკავშირებდა ადამიანს სულების სამყაროსთან. და მიუხედავად იმისა, რომ ეს ჯერ კიდევ არ იყო სუნამო თანამედროვე გაგებით, სწორედ მაშინ დაიბადა იდეა, რომ სურნელს შეუძლია რეალობის შეცვლა.

ეგვიპტე – ნამდვილი პარფიუმერიის აკვანი

სურნელების ხელოვნება ნამდვილად აყვავდა ძველ ეგვიპტეში. იქ სურნელი აღარ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ რელიგიით – ის გახდა ყოველდღიური ცხოვრების, სილამაზისა და ძალაუფლების ნაწილი. ეგვიპტელები ქმნიდნენ სქელ არომატულ ზეთებს, ბალზამებსა და მალამოებს. ისინი ისვამდნენ მათ კანზე, ურევდნენ კოსმეტიკურ საშუალებებს, იყენებდნენ დღესასწაულებზე და ქმნიდნენ განსაკუთრებულ „ძილის სურნელებსაც“. ყველა დიდებულს ჰქონდა თავისი საყვარელი სურნელი და ქურუმები ფლობდნენ რთული ნარევების საიდუმლოებებს, რომლებიც დღეს მხოლოდ ლეგენდებიდან არის ცნობილი. ერთ-ერთი ყველაზე იდუმალი სურნელი იყო „კიფი“ – სქელი, თბილი, ტკბილი ფისოვანი. მის მომზადებას რამდენიმე კვირა სჭირდებოდა და რეცეპტი მოიცავდა ათობით ინგრედიენტს – ყურძნის წვენიდან იშვიათ უდაბნოს ფისებამდე.

აღმოსავლეთი – სადაც არომატი მეცნიერებად იქცა

დისტილაციის შესახებ პირველი ცოდნა – პროცესი, რომელიც საშუალებას იძლეოდა მცენარეებიდან სუფთა ეთერზეთების მოპოვების – აღმოსავლეთიდან მოვიდა. არაბებმა და სპარსელებმა დახვეწეს თავიანთი ინსტრუმენტები და ექსპერიმენტები ჩაატარეს ვარდებთან, სალბისთან, აგარის ხესთან და სანელებლებთან. სწორედ იქ გამოჩნდა პირველი ნამდვილი სუნამოების ბოთლები – არა ზეთის ნარევები, არამედ მსუბუქი, ახალი სურნელები, რომელთა წვეთებად წასმაც შეიძლებოდა. აღმოსავლურმა კულტურამ მსოფლიოს მისცა სურნელის ყოველდღიურად გამოყენების ჩვევა – არა როგორც იშვიათი რიტუალი, არამედ როგორც პირადი კომფორტის ნაწილი.

ევროპა – ფუფუნებისა და საიდუმლო რეცეპტების დრო

შუა საუკუნეებში ევროპა სურნელს ძირითადად საკმევლის რელიგიური კვამლით იცნობდა. თუმცა, რენესანსის დადგომასთან ერთად ყველაფერი შეიცვალა. იტალია პარფიუმერიის პირველი ევროპული ცენტრი გახდა, სადაც ხელოსნები ეთერზეთებს სპირტს ურევდნენ და მდგრად კომპოზიციებს ქმნიდნენ. მოგვიანებით, ეს ხელოვნება საფრანგეთში, ვარდის და ჟასმინის პლანტაციებით გარშემორტყმულ პატარა ქალაქ გრასში გადავიდა. სწორედ იქ ჩამოყალიბდა პარფიუმერიის ნამდვილი სკოლა – წესებით, მეთოდებითა და ტრადიციებით. სუნამო სტატუსის სიმბოლოდ იქცა. დედოფლები და მეფეები მას ატარებდნენ, ხელთათმანები, ვენტილატორები და ტანსაცმელი კი მისით იყო გაჟღენთილი. გამოჩნდა პირველი ლეგენდარული სუნამოები, რომლებიც ხელოვნების ნიმუშებად იყო აღწერილი.

რატომ არის სუნამოს ისტორია დაუსრულებელი

რადგან სუნამო უბრალოდ ზეთების ან მოლეკულების ნაზავი არ არის. ეს არის მოგონება, ოცნება, ემოცია, გამჭვირვალე ბოთლში ჩაკეტილი მომენტი. ყოველი ახალი სურნელით ახალი ისტორია იბადება – ისევე, როგორც სურნელი იბადებოდა უძველეს კვამლში, ცვლიდა ადამიანის ურთიერთობას სამყაროსთან. მას შემდეგ ათასწლეულები გავიდა, მაგრამ ერთი რამ უცვლელი რჩება: სურნელს კვლავ აქვს ძალა, თქვას მეტი, ვიდრე ხმას.